Yüksek lisans ile doktora arasında eğitim süresi ve mahiyet olarak farklılıklar bulunmaktadır. Yüksek lisans, lisans sonrasında lisans eğitiminde edinilen birikimin üzerine uzmanlaşma amacıyla alınan eğitimdir. Doktora eğitimi ise daha sıkı bir disiplinle çalışılması gereken ve akademik derece olarak daha üst seviyede olan lisansüstü eğitim programıdır. Doktora eğitimi, lisans sonrası bütünleşik doktora olarak veya yüksek lisans sonrası doktora olarak ikiye ayrılmaktadır. Doktora programlarının süresi yüksek lisans programlarından daha uzundur.
Yüksek Lisans Programları ile Doktora Programları Arasındaki Farklılıklar
Yüksek lisans eğitimi lisans eğitiminde edinilen bilginin üzerine uzmanlaşma sağlarken doktora eğitimi akademik alanda alınan en yüksek dereceli eğitimdir.
Yüksek lisans eğitiminde tezli, tezsiz ve uzaktan olmak üzere üç lisansüstü eğitim programı vardır. Lisans sonrası direkt doktora programına başlanan bütünleşik doktorada ve yüksek lisans sonrası doktorada ise bütün programlar tezlidir.
Yüksek lisans eğitiminde tezsiz yüksek lisans ve uzaktan yüksek lisans program başvurularında ALES, yabancı dil puanı, niyet mektubu gibi şartlar aranmayabilir. Ancak doktora programı başvurularında belirlenen ALES, yabancı dil puanı, not ortalaması vb. şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.
Yüksek lisans programlarının normal süresi bir akademik yıl ders ve bir akademik yıl tez süresidir. Normal süreye ek olarak tez süresi bir akademik yıl daha uzatılmaktadır. Doktora programlarında ise eğitim süresi dört akademik yıl sürmektedir. Doktora tez süresi iki akademik yıl daha (enstitü yönetmeliğine bu süre artabilir) uzatılabilmektedir. Bütünleşik doktora programlarında eğitim süresi tez ile beraber en az altı akademik yıldır.
Doktora programlarında ders aşaması bittikten sonra doktora yeterlilik sınavı vardır. Doktora yeterlilik sınavı, öğrencinin temel konular ve doktora çalışmasıyla ilgili konularda derinliğe sahip olup olmadığının sınanmasını amaçlayan bir sınavdır. Yüksek lisans programlarında ise yeterlilik sınavı yoktur.
Yüksek lisans programlarından tezli yüksek lisan eğitiminde hazırlanan tez, doktora tezine göre daha dar kapsamlıdır. Doktora tezi ise doktora öğrencilerine doktora derecesi kazandıran akademik marka mahiyetindedir. Bu sebeple doktora tezi daha titiz ve uzun bir çalışma gerektirmektedir.
Doktora formasyon dersleri bazı doktora programlarında bulunmaktadır. Doktora formasyon dersleri, doktora derslerinin ve yeterlik sınavının bitimiyle başlamaktadır. Genelde bir yarı yıl sürmekte ve adaylar doktora formasyon dersleri sırasında doktora tezlerini de yazabilmektedir. Ancak yüksek lisans programlarında formasyon dersi yoktur. Öğretmen olmak için alınan formasyon eğitimi başlı başına bir eğitimdir ve ücretlidir.
Doktora programlarında üç öğretim üyesinden oluşan doktora tez izleme komitesi bulunmaktadır. Tez önerisinin ilk sunumda kabul olup olmamasına bakılmaksızın doktora adayı, doktora tezindeki ilerlemesini her altı ayda bir doktora tez izleme komitesine sunmaktadır. Yüksek lisans eğitiminde tez izleme komitesi yoktur.
Doktora tez jürisi genellikle, üçü öğrencinin doktora tez izleme komitesinde yer alan öğretim üyeleri olmak üzere toplam beş kişiden oluşmaktadır. Yüksek lisans tez jürisi ise üç öğretim üyesinden oluşur.
